GłównaKuryerPułkForumRekrutacjaSzkołaLinkiMagazyn
 

Bibliografia do historii polskiego lotnictwa wojskowego 1918 - 1921

opracowanie: sier.Sherman, ppłk.pil.Lucas



Bibliografia uporządkowana jest alfabetycznie wg tytułów pozycji. Osobom które dopiero co zaczynają interesować się tym tematem proponujemy zainteresować się w pierwszej kolejności pozycją Huberta Mordawskiego „Polskie lotnictwo wojskowe 1918-1920. Narodziny i walka”.


Książki:

1. „16 (39-a) Eskadra Wywiadowcza 1919-1920” Tomasz J. Kopański, KWN, Warszawa 1994

132 s. (plus ilustracje), 16x23cm, zdjęcia, profile barwne, mapy

Jedna z 2 prawdziwych monografii polskich eskadr z tego okresu. Opracowana w głównym stopniu na podstawie dokumentów archiwalnych, opisująca dokładnie historię i działalność jednostki. Oprócz głównej (narracyjnej) części w książce zawarto wykaz znanych lotów, bilans działalności przedstawiony w liczbie lotów, tonażu zrzuconych bomb, liczbie wystrzelonych pocisków i wykonanych zdjęć per miesiąc, notki biograficzne personelu. Książka zawiera streszczenie w języku angielskim.

 

2. „3. Eskadra Wywiadowcza 1918-1920” Tomasz J. Kopański, Fenix, Warszawa 1999

247 s. (plus ilustracje), 16x23cm, zdjęcia, profile barwne, mapy

[patrz opis pozycji „16 (39-a) Eskadra Wywiadowcza 1919-1920”]

 

3. „Dług honorowy” Robert F. Karolevitz, Ross S. Fenn, AMF, Warszawa 2005.

 s. 232 +144, zdjęcia, rysunki

Polskie wydanie książki amerykańskich autorów poświęcone dziejom 7.Eskadry Myśliwskiej zwanej też Eskadrą Kościuszkowską, w której podczas wojny polsko-bolszewickiej służyli amerykańscy ochotnicy. Książka napisana barwnym językiem, którą dobrze się czyta. Godnym uwagi jest umieszczenie przez wydawcę oryginalnego wydania "Faunt-Le-Roy i jego eskadra w Polsce" z 1922 roku, będącej wspomnieniami Meriana C. Coopera, jednego z czołowych pilotów eskadry, które jest wartościowym uzupełnieniem "Długu honorowego".

 

4. „Księga pamiątkowa 3-go Pułku Lotniczego 1918-1928” praca zbiorowa, Poznań 1928

86 s., zdjęcia

Księga pamiątkowa wydana z okazji 10-lecia 3. Pułku Lotniczego. Znaczna jej część została poświęcona działaniom lotnictwa wielkopolskiego podczas walk o niepodległość.

Praca dostępna w Internecie w formacie .djvu na stronie Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej, adres: http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=63454&from=publication&

 

5. „Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa” red. Marian Romeyko, Warszawa 1933

420 s., zdjęcia, OdB

Pozycja będąca przez wiele lat podstawowym źródłem na temat powstania polskiego lotnictwa i jego działalności podczas walk o niepodległość. Dziś częściowo nieaktualna, jednak nadal zawierająca mnóstwo informacji.

W książce znajdziemy historię lotnictwa na ziemiach polskich przed wybuchem wojny, polskich jednostek lotniczych podczas pierwszej wojny światowej, powstania i rozwoju lotnictwa w kraju, historie jednostek podczas walki o niepodległość, notki biograficzne poległych lotników, opisy powstawania pułków lotniczych.

Praca dostępna w Internecie w formacie .djvu na stronie Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej, adres: http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=71014&from=publication&

 

6. „Lotnictwo morskie II Rzeczypospolitej” Andrzej Olejko, ZP Grupa, Piekary Śląskie 2010

512 s., 30x21cm, zdjęcia

Pierwsze tak obszerne opracowanie dotyczące lotnictwa morskiego II RP. Autor jest uznanym autorytetem w tym temacie.

 

7. „Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją sowiecką 1919-1920” Krzysztof Tarkowski, WKŁ, Warszawa 1991

151 s., 14x20cm, zdjęcia, mapy

Jedna z podstawowych pozycji. Autor skupia się w niej na działaniach lotnictwa na froncie, dzięki czemu pominięte zostały inne kwestie lotnictwa opisane w innych opracowaniach. Dostępna głównie na aukcjach internetowych oraz w antykwariatach.



8. „Pierwsze samoloty myśliwskie lotnictwa polskiego” Tomasz Goworek, SIGMA NOT, Warszawa 1991

125 s., 21x29cm, zdjęcia, schematy, profile barwne

Książka zawiera monografie samolotów myśliwskich które najliczniej służyły w lotnictwie polskim w latach 1918-1920, czyli Albatros D.III (Oeffag), Ansaldo A.1 Balilla, Fokker D.VII, SPAD VII oraz SPAD XIII. Każda monografia zawiera opis powstania, służby podczas Wielkiej Wojny, służby w lotnictwie polskim, malowania oraz opis techniczny. Książka zawiera plansze z kolorowymi profilami.
 

9. „Polski samolot i barwa 1918-1939” Tadeusz Królikiewicz, ZP Grupa, Piekary Śląskie 2010.

268 s., zdjęcia, tabele, rysunki

Nowe, znacznie poprawione wydanie znanej pozycji z lat 70. tym razem zawężające ramy do 1939 roku. Jest to dokładne opracowanie opisujące malowania występujące w polskim lotnictwie, w tym: schematy kamuflażu, godła eskadr, godła indywidualne oraz malowania eksperymentalne. Tłem są profile lotnicze Wojciecha Sankowskiego, Roberta Gretzyngiera oraz samego autora. Część z nich opublikowana została wcześniej w "Lotnictwie" oraz "Lotnictwie z Szachownicą".

 

10. „Polskie eskadry w latach 1918-1939” Jerzy Pawlak, WKŁ, Warszawa 1989

425 s., 17x24cm, zdjęcia

W książce opisano dzieje jednostek lotniczych w okresie od ich powstania do wybuchu II wojny światowej- najważniejsze wydarzenia w życiu eskadr, wypadki, przekształcenia. Zawiera sporo fotografii lotników. W ramach wstępu opisano dzieje polskiego lotnictwa w okresie 1918-1920 (23 strony) oraz 1921-1939 (11 stron).
 

11. „Polskie lotnictwo wojskowe 1918-1920. Narodziny i walka” Hubert Mordawski, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2009

375 s., 17x24cm, zdjęcia, OdB

Pierwsza powojenna książka obejmująca problematykę całościowo. Jest to w przeważającej części kompilacja wydanych dotąd opracowań. Niestety, autor nie ustrzegł się błędów stosunkowo prostych do wychwycenia, dlatego trzeba ją traktować jako nie przedstawiającą w pełni obecnego stanu wiedzy. Jednak jej dostępność, stosunkowo niewysoka cena (warto porównać ceny w kilku księgarniach czy sklepach internetowych) i całościowe potraktowanie tematu sprawia, że jest ona dobrą pozycją na początek.

 

12. „Rakowice-Czyżyny. Lotnisko Krakowa” Krzysztof Wielgus, Acta Aeronautica, Kraków 2002.

128 s., zdjęcia, tabele, rysunki, schematy

Monografia krakowskiego lotniska, jednego z najstarszych pól wzlotów w Europie. Autor, pracownik naukowy Politechniki Krakowskiej, opisuje w niej ewolucję aerodromu, zmiany w jego architekturze oraz wydarzenia towarzyszące historii tego miejsca. Pozycji towarzyszą znakomite zdjęcia, które są integralną częścią pozycji.

 

13. „Samoloty brytyjskie w lotnictwie polskim 1918-1930” Tomasz J. Kopański, Bellona/Mushroom Model Publications, Warszawa 2001

88 s., 17x24cm, zdjęcia, profile barwne

Książka zawiera opis służby w polskich siłach powietrznych samolotów produkcji brytyjskiej (Bristol Fighter, Sopwith Dolphin, Martinsyde Buzzard, Sopwith Camel, S.E.5a, Airco DH.9, RAF R.E.8, Avro 504K, HP 0/400, Sopwith 1 ½ Strutter). Książka zawiera plansze z barwnymi profilami.

Istnieje wydanie książki w języku angielskim zatytułowane „British WWI Aircraft in the Polish Air Force”.
 


14. „Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924” Andrzej Morgała, Lampart/Bellona, Warszawa 1997

335 s., 21,5x29,5cm, zdjęcia, schematy

Jedna z najważniejszych książek traktujących o tym temacie. W książce do każdego typu maszyny która przewinęła się przez lotnictwo polskie w omawianym okresie zawarto opis powstania, służby w lotnictwie polskim oraz opis techniczny. Dobry dobór zdjęć powoduje że znajdują się w niej tylko ostre i wyraźne fotografie (także te powszechnie znane, jednak często ze znacznie gorszej jakości odbitek). Powodem najwyższej wartości pracy Morgały jest liczący 72 strony rejestr samolotów dzięki któremu możemy prześledzić służbę każdej (?) maszyny w lotnictwie polskim. Dla przykładu wpis dla Fokkera D.VII 502/18:

502/18; nr niemiecki 1075; Mercedes D-III 118kW (160KM) SL Ławica 10 XII 1919r.; 4 E. Wlkp. 31 XII 1919; 15 EM 24 IV 1920r.; w kwietniu wbudowano 2 k.m., wyrzutniki dla 2 bomb 12,5 kg i przyrząd do zrzutu „myszek” 1,0 kg; III RPL- 1 VIII 1920r.; 15 EM od 12 VIII 1920; 3 PL/15 EM- 1921r.

Rejestr naturalnie jest kompletny w stopniu pozwalającym na to przez dokumenty do których dotarł autor.

Jest to pozycja średnio trudna do zdobycia. Najłatwiej jest jej szukać na internetowych portalach aukcyjnych, co jakiś czas pojawiają się pojedyncze egzemplarze.

 

15. Seria ”Słynne samoloty": "SPAD S.A1-S.VII C.1", "SPAD S.IX-S.XXIV", "Fokker E.V/D.VIII", "Fokker D.VII", "Nieuport 1-27", "Albatros D.I-D.V" Tomasz J.Kowalski, Kagero, Lublin 2008.

Zdjęcia, tabele, rysunki

Seria popularnych mini-monografii samolotów używanych podczas pierwszej wojny światowej. Zawiera opisy konstrukcji oraz krótkie opisy użycia w walce. Na uwagę zasługują rozdziały prezentujące użycie danego typu samolotu w lotnictwie polskim. Plusem są bardzo dobre profile autorstwa Janusza Światłonia.



16. „Skrzydła Niepodległej” Krzysztof Hoff, Wielkopolskie Muzeum Walk Niepodległościowych w Poznaniu, Poznań 2005.

185 s., zdjęcia, tabele, rysunki, załączniki

Opracowanie poświęcone w całości lotnictwu wielkopolskiemu od jego zarania aż do 1945 roku i udziału pilotów wywodzących się z 3.PL w PSZ. Praca zawiera dzieje wielkopolskich jednostek lotniczych z okresu walk o granice 1918-21, lat międzywojennych, działalności lotnictwa cywilnego oraz walk wrześniowych.

 

17. „SPAD VII C.1” Tomasz Gronczewski, Seweryn M. Fleischer, Aviatik Vintage Aircraft No. 1, Bytom 2004

166 s., zdjęcia, tabele, rysunki

Chyba najlepsza monografia samolotu SPAD VII na rynku. Zawiera dokładny opis konstrukcji, charakteryzuje udział samolotów w walkach podczas pierwszej wojny światowej oraz ich powojennych użytkowników. Na uwagę zasługują świetne rysunki prezentujące wszystkie warianty samolotu wraz z modyfikacjami polowymi oraz znaczna ilość kolorowych profili.

 

18. „Zapomniane hydroplany” Andrzej Olejko, ZP Grupa, Piekary Śląskie 2008

250 s., zdjęcia

Alternatywne, tańsze, opracowanie, dedykowane przede wszystkim francuskim samolotom używanym przez MDLot w Pucku.



Linki

-Samoloty lotnictwa polskiego 1918-1921- strona Tomasza Kowalskiego

Można na niej znaleźć krótkie opisy użytkowania poszczególnych samolotów w lotnictwie polskim oraz profile barwne.

http://tomaszjkowalski.republika.pl/

-Historia Lotnictwa- strona Pawła Piwońskiego

Odnośnie pierwszych lat lotnictwa polskiego można znaleźć opisy samolotów przez nie wykorzystywanych, jednostek, osób, instytucji i organizacji.

http://www.elknet.pl/historia-lotnictwa/av_hist/

-Zdigitalizowane zasoby archiwum Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie

Znajdują się na niej czasopisma, książki i innego rodzaju materiały pochodzące z zasobów MLP. Zawartość strony jest ciągle uzupełniana, dlatego warto zaglądać na nią co jakiś czas.

http://www.muzeumlotnictwa.pl/digitalizacja_archiwaliow/digitalizacja.php


Czasopisma

W chwili obecnej artykuły poruszające tematykę pierwszych lat polskiego lotnictwa publikowane są w czasopismach:

-Lotnictwo (wyd. Magnum-X)
-Lotnictwo z Szachownicą (wyd. Sanko)
-Militaria XX Wieku (wyd. Kagero)
-Aero (wyd. Kagero)
-Militaria (wyd. Fenix)

Dawniej artykuły tego typu ukazywały się w:

-„Pilot Wojenny”
-„Przegląd Lotniczy” (przedwojenny)
 -„Lot polski"
-„Lot i obrona przeciwgazowa"